Artikülasyon Bozukluğu

Dil ve Konuşma Güçlükleri

Artikülasyon Bozukluğu

Veliler çocuklarına artikülasyon bozukluğu tanısı konulduğunda aklına ilk başta arama motorları üzerinden artikülasyon bozukluğu nedir minvalinde aramalar yapmaktadır. Öncelikle bilinmelidir ki; Ağız, dil gibi konuşmaya yarayan vücut organlarımız ile alt çene ve dişlerimiz artikülasyonda önemli işlevi bulunmaktadır. Artikülasyon bu organlarımızın koordineli çalışmasıyla semboller oluşturmasıdır. Artikülasyon bozukluğu her  yaşta görülebilecek bir bozukluk olmakta olup iletişim sorunları ortaya çıkarmaktadır. Genellikle çocukluk çağından itibaren görülmektedir. 

Artikülatör yapılarda (Damak, dudak, dil, yutak, çene) ortaya çıkabilecek herhangi bir bozukluk bu soruna yol açmaktadır. Artikülasyon bozukluğu dört şekilde görülmektedir:

1. Ses düşmesi: Bu çeşit bir artikülasyon bozukluğunda harfler düşebilmektedir. Örneğin, kahverengi kelimesinin kaverengi olarak söylenmesi çok sık rastlanmaktadır.
2. Ses değiştirilmesi: Harflerin başka bir harf yerine eklenmesi olayıdır. Motor yerine motoy gibi örneklerde görüldüğü üzere kelime üzerine farklı harfler yerine getirilir.
3. Ses eklenmesi: Doğru kelimenin içerisine farklı harfler eklenmesidir. Örnek olarak vermek gerekirse Yetmiş-Yeltmiş gibi. 
4. Ses bozulması: Söylenilen kelimenin doğru olmamasıdır. Mesela, karafatma yerine kayafatma gibi kelimeler söylenmesi ses bozulmasına birer örnektir.

Basit tabirle artikülasyon, artikülatörler (damak, dudak, dil, yutak, çene) ile birlikte seslere dönüştürülmesine denmektedir. Artikülasyon farklı kişilerce boğumlama, eklemleme ve telaffuz olarak da bilinmektedir.

Bireyler arasındaki iletişim en temel unsurlardan bir tanesidir. Artikülatörler (damak, dudak, dil, yutak, çene) bu bağlamda en önemli organlarımızdandır. Bebeklik dönemi ile birlikte dil ve konuşmanın ilerlemesi daha en baştan beri gelişim devam etmektedir. Çocuklar, ortalama olarak 4 yaşından itibaren cümle kurabilme yetisi kazanmakta ve Türkçede ki fonetik kuralların basit düzeyde olanları anlamaktadır. Konuşma bozukluğunun birçok çeşidi olmasına rağmen en çok karşımıza çıkan türü: artikülasyon bozukluğudur. Bu da velileri artikülasyon bozukluğu nedenlerini araştırmaya itmektedir. 

Okuma güçlüğü olan çocukların %20 oranında artikülasyon bozukluğu nedenlerine sahip olduğu araştırılmıştır çünkü zihinsel gelişim ile dil gelişimi arasında tutarlılık olduğu görülmüştür. Artikülasyonu oluşturan artikülatör organlar, koordineli bir biçimde çalışmadığında doğru ses üretilememekte; ses düşmesi, değiştirilmesi, eklenmesi ve bozulması gibi ses sorunlarına sebep olmaktadır. 

4 yaş öncesi çocuklarda artikülasyon hataları doğal görünmektedir. Bu yüzden eğitsel bir tedaviye ihtiyaç yoktur.

Zihinsel Yetersizlikte Oluşan Artikülasyon Bozuklukları Nedenleri

Çoğu çocukta zihinsel yetersizlik dolayısıyla dil gelişimi sekteye uğramaktadır ve bu durum çocukların konuşmayı akranlarıyla aynı derecede öğrenmesine rağmen yetersizliğe bağlı problemler (okumada, ses bilgisinde vb.) ortaya çıkmaktadır. Hafif düzeyde zihinsel yetersizlikli çocukların artikülasyon hataları yapmaları gayet olası bir durumdur. Söylenenin idrak edilememesi, kelime hazinesinin az olmasından mütevellit oluşan uzun cümle kuramama ya da doğru cümle kuramama sorunları ortaya çıkmaktadır. Hafif zihinsel yetersizliğe sahip olan çocuklar sınırlı kelime bilgileriyle iletişim kurmaktadır. Orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliğe sahip olan çocuklarda ise aşırı sınırlı sözcükler ve kelimeler vardır. Bu durum çocukları sosyal olarak etkilemekte, motivasyonlarını, özgüvenlerini gelişimlerini baltalamaktadır. Artikülasyon bozukluğu iletişimde sorunlar doğurmaktadır. Ancak sistemli işleyen ve uzman bir ekip ile yürütülen bir eğitim ile üstesinden gelinebilmektedir. Hafif düzeyde zihinsel yetersizlikte, artikülasyon bozukluğunu test aracılığıyla değerlendirmek oldukça kolaydır. Orta ve ağır düzeyde artikülasyon bozukluğunu saptamak aracılığıyla kullanılan testler çocukların test sırasında sorunlar çıkartması sebebiyle daha zorludur.

Artikülasyon Bozukluğunda Ankara Artikülasyon Testi Kullanımı

Ankara Artikülasyon testi 2-12 yaş aralığındaki çocukların ses ile ilgili becerilerin değerlendirilmesi amacıyla hazırlanan bir fotoğraf eşleme testidir. 48 adet renkli testten oluşmaktadır. Bu görseller ile sözcük önü-ortası-sonu, ünsüz ve ünlü kullanımı ile alakalı testler yapılmaktadır. 3000 küsür çocukla standardize olmuştur. Artikülasyon bozukluğunun değerlendirilmesinde sıkça kurumumuz tarafından kullanılmakta olup, doğru sonuç veren yaygın bir testtir. Test, deneyim, algılama, bilgi üzerinde çocukta sorgulamalar yapmaktadır. Testin verdiği sonuç yaş aralığına göre puanı bakılmakta ve veriler ona göre çözümlenmektedir.

Konuşma bozukluğu sorunundan muzdarip bir çocuğun denver gibi testlerle de yapılarak diğer gelişimleri de kayıt altına alınmalı ve gözlemlenmelidir. Konuşma bozukluğuyla beraber diğer alanlar da gerilemektedir. Artikülasyon bozukluğu seslerin doğru çıkamamasına, kişilerarası doğru iletişimin sağlanmamasına neden olmaktadır. 

Ankara Artikülasyon Testi Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Teşhis edilen bozukluklarda tıbbi müdahale gerektiren durumlarda uzman doktorlardan yardım alınmalıdır. Teşhis ederken artikülasyon bozukluğu bulunan kişi hangi seslerde ve artikülasyon özür türlerinden (ekleme, düşürme, bozma, değiştirme) hangisinde fazla olduğuna karar verebilmek gerekir. Artikülasyon bozukluğunun ilerleme derecesi tespit edilerek bozuk olan seslerin kelime içindeki konumları belirlenmelidir. Teşhisin daha doğru noksansız, detaylı ve düzgün bir biçimde yerine getirilmesi için artikülasyon testleri kullanılmaktadır. Bu testler uzman dil konuşma terapistlerimiz sayesinde çocuğu konuşturma, okutma, soru sorarak karşılık verme gibi değişik formatlarda olabilir.

Hangi testlerin kullanılacağı uzman ekibimiz tarafından çocuğun durumuna bağlı olarak değişebilmektedir. Çocuk okuma biliyorsa okumaya yönelik testler (paragraf testleri), eğer okuma yapabilecek düzeyde değilse (resimli-nesneli) testler kullanılır. Çoğunlukla uzman terapistlerimiz sayesinde konuşularak da eğitsel teşhis ve tedaviler yapılmaktadır. Teşhis edilen bozuklukta soruna sebep olan özürler uzman terapistlerimiz tarafından giderilir. Tam olarak giderilemeyecek özürlerde ise, sorun ekibimiz tarafından en aza indirilebilmektedir. 

Artikülasyon bozukluğu fark edildikten hemen sonra harekete geçilmelidir. Her ne kadar evde egzersiz yapmak mümkün olsa da profesyonel bir yardım almak daha hızlı ve kolay yoldan çözüme ulaştırır. Tecrübe ve deneyimli uzman kadromuz ile sürekli yenilenen, çağa ayak uyduran, bilimsel veriler ve tekniklerden yararlanarak kişilerin memnuniyet ve güvenini öncelikli hedef olarak belirleyip hizmet vermeyi kendine misyon edinen ve gün geçtikçe gelişmekte olan kuruluşumuzda dil ve konuşma ile ilgili sayısız sorun yaşayan bireylere verilen eğitim ile tamamen bu sorunları kesin olarak ortadan kaldırmaktadır. 

Ses Eğitiminde Artikülasyon Bozukluğu

Özel eğitim kurumumuzda artikülasyon bozukluğuna yönelik ses eğitimi verilmektedir. Bu eğitimde ilk hedeflerden bir tanesi konuşmanın mümkün olduğunca hem etkili hem de karşı tarafın anlayabileceği bir şekilde yürütülmesine olanak sağlamaktadır. Çocukluk yıllarından itibaren gerçekleşen bu bozukluğun üstesinden kelime hazinesinin gelişimi ve tekerlemeler yardımıyla büyük oranda aşılmakta ve telaffuzun düzeltilmesinde kullanılmaktadır. Ses eğitiminde artikülasyon çalışmaları, artikülatör yapıların sesleri meydana getirdiğinde anlaşılır bir konuşmanın gerçekleşmesi için yapılmaktadır. Artikülasyon göz ardı edilmemesi gereken bir konudur. Bu konuda, ses eğitiminin amaçladığı ve destek aldığı ilkeler doğrultusunda kurumumuzda çalışmalar yürütülmektedir.

Otizm Spektrum Bozukluğunda Artikülasyon Bozukluğunun Seyri

Bu başlık altında otizm spektrum bozukluğunda artikülasyon bozukluğu ne demek hakkında konuşulacaktır. OSB’li çocukların dikkat süreleri, algı düzeyleri, dil becerileri ile artikülasyon bozukluğunun ilişkisi mutlaka araştırılmalı ve profesyonel bir yardım alarak bu işin devamı takip edilmelidir. OSB’li çocuğu etkileyen birden fazla değişken olabileceğinden normal gelişim gösteren çocuğa kıyasla çok daha fazla dikkat edilmesi gerekir. OSB’li çocukların dil gelişimi alanında desteklenmesi gereken çalışmalar profesyonel kişiler tarafından programlanarak yürütülmektedir. Bu yetersizlik türünde kurum-aile işbirliği çok önemli bir yer taşımaktadır.

Artikülasyon Bozukluğunun Evde Çözümü: Artikülasyon Egzersizleri Olan Tekerlemeler

Artikülasyon bozukluğunda en etkili eğitsel tedavilerden bir tanesi tekerlemelerdir. Tekerlemeler, ses oyunları ve tekrarlar ile vurgulama-ton değişikliği özellikleri ile artikülasyonun azaltılmasında büyük önem taşımaktadır. Tekerlemeler, alt çene ile damağın ve dilin beraber koordineli çalışması sonucunda dili geliştirmektedir. Ses eğitimi, tekerlemeler ile başlamaktadır. Kurumumuzda da verilen Artikülasyon-Ses eğitimi sonunda çocukta iletişim anlaşılabilir olmaktadır. Dil becerisini etkin bir şekilde kullanabilmektedir. Tekerlemeler, seslerin kalınlık-incelik farkının anlaşılmasında kullanılan temel enstrümanlardır. 

İşte bazı tekerleme yoluyla artikülasyon egzersizleri:

1. Adana’dan Antalya’ya Arap atıyla apar topar aparılan Abdullah, akşamüstü aniden ayrıldı.
2. Abana’dan Adana’ya abarta abarta apar topar ahlatla ağdalı avuntucu ahmak Ahmet’in avandanlıklarını aparanlardan Acar Abdullah ile akıllı Abdi akşam akşam bize geldi.
3. Adalardan Adalara Adanan Adanalı Abroşun abarta abarta, Ahlatlı Ağdacının avutucu, avutucu ahmak, aptal Abdurrahman’ın arkadaşı ağır ağır gidiyordu.
4. El alem ala dana aldı ala danalandı da biz bir ala dana alıp da ala danalamadık
5. Emel ile Emine, Ermenek’ten Edremit’e emekleye emekleye erişmek için ellerinden geleni yaptı.

Çocukta Artikülasyon Bozukluğu Neden Olmaktadır, Nedenleri Nelerdir?

Artikülasyon nedir, artikülasyon kelime olarak sesletim anlamına gelmektedir. Havanın ses tellerinden geçerek dil, çene, dişler ve tekrar dil ve damakta biçimlenerek ses, hece ve sözcükler halinde işlenmesidir. Türkçede konuşma seslerinin kazanımı 4 yaşına kadar sürebilse de yetişkinlerin çıkarmış olduğu seslerin erişimine olan kazanım 7 yaşına kadar sürmektedir. Bu gelişme olayı devam ederken çocukların henüz telaffuz edemedikleri ya da kendilerine zor gelen sesler yerine farklı sesler getirerek oluşturmuş oldukları konuşma dilindeki farklı basitleştirmeler normal sayılmaktadır. Bu olaylar 5 yaşlarında azalarak üstüne gidilmeye ve zamanın da yardımıyla yerlerini uygun ve normal olan seslendirmelere bırakmaya başlamaktadır, bu durumdaki anormal gecikmeler ve yanlış seslendirme durumları artikülasyon bozukluğu olarak değerlendirilmektedir. Bu sorunun çözümü için artikülasyon çalışmaları yapılabilir. Fakat sorun sürdükçe ve problem uzadıkça yanlış olan sesi değiştirmek zorlaşır. Bazı sorunlara yardım süreci, işlevsel artikülasyon problemlerine yardım süresinden daha uzundur.  Artikülasyon egzersizleri ses ile ilgili sorunları barındırdığından dolayı dil konuşma kelime çalışmaları ile aşılabilir. Dil hareketlerine örnek verecek olursak; dili dışarı çıkarmak, dili dudakların sağına soluna değdirmek, dili dışarı ileri çekmek, dili üst ön dişlere değdirme gibi egzersizler yapılabilir.

Artikülasyon problemleri konuşmanın şekil aldığı artikülatör bölgelerdeki anatomik ve fizyolojik yetersizliklerle ilgili olarak gelişebileceği gibi herhangi bir yetersizlik durumu olmadan da yanlış öğrenmeye bağlı olarak da görülebilir. Bu sorunlar özel merkezlerde verilen uygun dil eğitimi ve uzmanların yardımıyla ikinci nedenden kaynaklanan artikülasyon sorunları giderilebilir. Dil altı bağı uzantısı tedavi edilebilmektedir fakat dil altı bağının kesilip kesilmeyeceği kararını kesinlikle bir kulak burun boğaz uzmanının karar vermesi gerekir. Artikülasyon bozukluğu dört değişik türde görülebilmektedir. Bunlar; sesin düşürülmesi ya da atlanması, ses eklemesi, sesin değiştirilmesi ve sesin anormal olarak bozulmasıdır. Artikülasyon bozukluklarının tedavisinde kurumumuzda bulunan uzman kişilerden faydalanılmalıdır.

Çeşitli araştırmalar sonucunda artikülasyon bozukluklarının nedenleri; organik bozukluklar, algısal bozukluklar, yetersiz motor koordinasyon olarak üç sınıfa ayrılmıştır.

Artikülasyon bozuklukları nedenlerinden biri olan organik bozukluklar, artikülatör organlardan olan damak ve dilde oluşan yetersizliklerden dolayı oluşmaktadır. 

Algısal bozukluklar ise, daha çok işitme ile ilişkilendirilmektedir.

Yetersiz motor koordinasyon, tembel dil hareketleri, organların birbirleri ile uyumsuz koordinasyonu sonucu oluşmaktadır.

Artikülasyon bozukluğu görev bakımından, yapı bakımından ve psikoloji bakımından olmak üzere üç ayrı dalda incelenmiştir. 

Artikülasyon Bozukluğunun yapısal nedenleri: Ağız, dil ve dudaktan kaynaklanan nedenlerden dolayı oluşan yapısal nedenlerden dolayı artikülasyon bozukluğuna sebep olur.

Artikülasyon Bozukluğunun görevsel nedenleri: Konuşma organlarında meydana gelen sorundan ya da çevrenin çocuğa dil gelişimi konusunda destekleyecek birisinin olmamasından dolayı oluşan görevsel nedenlerden dolayı artikülasyon bozukluğuna sebep olmaktadır.

Artikülasyon Bozukluğunun psikolojik nedenleri: Aile içerisinde oluşan  tartışma ortamı ve manevi sorunlar, maddi boyut, anne ve babanın çocuğa karşı davranış açısı gibi nedenler de psikolojik nedenlerden dolayı artikülasyon bozukluğuna neden olmaktadır. 

Türkiye’de artikülasyon bozukluğu “normal gelişim gösteren çocuklarda” %10 oranında görülmektedir. 

Artikülasyon Bozukluklarında Tedavi Nasıl İlerlemektedir?

İlk başta klinik değerlendirmeler yapılmaktadır. Hastanede; genetik faktörler, nörolojik durum, diğer çeşitli hastalıklar göz önüne alınarak yürümektedir. Hastanın öyküsü hastane tedavisinde mutlaka olmak zorundadır. Daha sonra, odyoloji servislerine aktarılarak odyolojik testler yapılmaktadır. Çocukların dil değerlendirilmesi için çeşitli testler uygulayacak olan kurumlara yönlendirilir.

Bu kurumlar resim kelime testi, bilgi işleme ve wisc-r testleri yapmaktadır. Konuşmanın değerlendirmesi için formal artikülasyon testleri, oral motor muayene testleri yapılır. Tanı konulduktan sonra dil özel eğitim merkezlerine mutlaka başvurulmalıdır. Tedavi birkaç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar: kendi sesinin dinletildiği ve farkındalık oluşturulması amacıyla yürütülen perseptüel eğitim aşaması, düzeltme aşamasında doğru telaffuz dinletilir, stabilizasyon aşamasında doğru telaffuzun bireyde kalıcı hale gelmesi sağlanmaktadır.

En son aşama ise bireyin kendisinin öğrendiklerini sosyal yaşamında kullanmasıdır. Artikülasyon testleri mutlaka yetkin kurumlarda, profesyonel uzmanlar aracılığıyla yapılmalıdır. Herhangi bir sorun göründüğünde dil terapistleri bulunan özel eğitim kurumlarında takip altına alınmalı ve performansı gözlenmelidir. Ebeveynler, çocukların gelişimini takip ettikleri takdirde verilen görevler daha iyi sonuç vermektedir. Her durumda olduğu gibi çocuğun ailesinin bilinçli olması, sorun aşımında yardımcı olacaktır. Artikülasyon bozukluğunun herhangi bir aksi durumunda uzmana başvurmak en doğru yoldur.